Vrije advocaatkeuze in het kader van een rechtsbijstandverzekering

Het recht op vrije advocaatkeuze in het kader van een rechtsbijstandverzekering gaat niet zover dat een consument altijd op kosten van de verzekeraar een advocaat kan kiezen. Er moet een relatie zijn met een administratieve of gerechtelijke procedure, zo bepaalde de Commissie van Beroep van het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (Kifid) in een door rechtsbijstandsverzekeraar DAS ingesteld beroep. Dit in tegenstelling tot wat de Geschillencommissie van het Kifid eerder dit jaar heeft beslist. Die oordeelde in maart 2021 dat een verzekerde ook in een buitengerechtelijke procedure recht heeft op vrije advocaatkeuze.

Klachtzaak
Een consument is als atlete geïnterviewd voor het tijdschrift van de Nederlandse Triatlonbond. Het gepubliceerde artikel stond volgens haar vol met onwaarheden en foute citaten; met als gevolg reputatieschade en derving van inkomsten voor de atlete. De atlete doet een beroep op haar rechtsbijstandverzekering bij DAS. Zij schakelt een advocaat gespecialiseerd in sportrecht in voor rectificatie en een schadevergoeding en verwijst daarbij naar het recht op vrije advocaatkeuze. DAS weigert het verzoek van de atlete omdat er geen sprake zou zijn van een procedure. Volgens de voorwaarden van de rechtsbijstandverzekering kan een verzekerde namelijk alleen bij een administratieve of gerechtelijke procedure zelf een advocaat kiezen op kosten van de verzekeraar. De atlete legt zich hier niet bij neer en beklaagt zich bij het Kifid.

Vrije advocaatkeuze niet onbeperkt
De Commissie van Beroep houdt vast aan de lijn van bestaande Europese regelgeving en jurisprudentie en concludeert dat een consument niet altijd op kosten van de verzekeraar een advocaat kan kiezen. Op basis van de Europese richtlijn over rechtsbijstandverzekeringen is het recht op vrije advocaatkeuze beperkt tot gerechtelijke of administratieve procedures.

Volgens de Commissie van Beroep heeft het oordeel van de Geschillencommissie tot gevolg dat bij een conflict in alle gevallen, zelfs vóór elke administratieve of gerechtelijke procedure, het recht bestaat om zelf een advocaat vrij te kiezen, ongeacht de aard van de rechtsbijstand dekking. Dit strookt niet met de ruimte die de Europese richtlijn biedt aan verzekeraars om het recht op vrije advocaatkeuze te beperken. In geval van een natura-rechtsbijstandverzekering mag de verzekeraar de vrije advocaatkeuze beperken tot de rechtsbijstand in een gerechtelijke of administratieve procedure.

In de klachtzaak van de atlete is deze beperking opgenomen in de voorwaarden van de rechtsbijstandverzekering en heeft DAS de kosten van de advocaat gespecialiseerd in sportrecht voor de rectificatie van de publicatie terecht afgewezen, aldus de Commissie van Beroep.

Wat wordt verstaan onder een gerechtelijke procedure?
Bij beantwoording van de vraag of er sprake is van een gerechtelijke of administratieve procedure dient volgens de Commissie van Beroep steeds te worden gekeken naar de specifieke omstandigheden van het geval en naar de context en de strekking van de Europese richtlijn over rechtsbijstandverzekeringen. Hierbij zijn de specifieke kenmerken van een volgens het nationale recht ingestelde procedure van belang. De Commissie van Beroep verwijst naar verschillende arresten van het Europese Hof van Justitie waaruit dit blijkt.

Geen sprake van een gerechtelijke procedure
De Commissie van Beroep oordeelt dat in de onderhavige klachtzaak niet is gebleken dat de werkzaamheden van de advocaat gespecialiseerd in sportrecht samenhangen met een procedure of een fase in een procedure. Dit leidt ertoe dat in deze specifieke situatie geen sprake is van rechtsbijstand in een gerechtelijke of administratieve procedure. In dat geval biedt de rechtsbijstandverzekering geen dekking voor de vergoeding van advocaatkosten. De claim van de atlete is om die reden terecht afgewezen door de verzekeraar.

Overigens heeft de uitspraak geen financiële gevolgen voor de atlete. DAS heeft bij de start van de beroepsprocedure toegezegd dat de uitspraak van de Geschillencommissie zonder meer zal worden nagekomen, ongeacht de uitkomst van de beroepsprocedure. De door de atlete van de verzekeraar ontvangen vergoeding voor gemaakte advocaatkosten hoeft zij dan ook niet terug te betalen.

Heeft u vragen over de vrije advocaatkeuze in het kader van een rechtsbijstandverzekering? Neem dan gerust vrijblijvend contact op met advocaat mr. J.M. Keizer. Hij is te bereiken onder nummer 072 511 40 32 of per e-mail: keizer@ckh-advocaten.nl.